(Diyanet’ten maksat, Diyanet ve Kurumda görevli şahsiyetlerdir)
- A) DİYANET’TE SÜNNET ALEYHİNE DÜŞÜNCE VE FAALİYETLERDEN ÖRNEKLER
Sosyal medyada dolu dizgin devam eden sünnet aleyhtarlığında, son 15 yıldaki Diyanet’in ciddi bir katkısının olduğunu düşünüyoruz. Her ne hikmetse, son 15 yılda Diyanet yönetiminin ana kademelerine bütün yazı ve çalışmalarıyla hep sünneti örselemeye çalışan Ankara Okulu/İslamiyat/Kitabiyyat ekolünden bir grup tercih edildi. Bunların biri gidiyor, öteki geliyor. Görmez, Özafşar, Yavuz Ünal ve Bünyamin Erul, bu ekipten Diyanete getirilenler arasında. Sabık DİB Başkanı Bardakoğlu’nun zihniyeti de bunlardan farklı değildi. Bunların din adına ileri sürdükleri temel bazı düşüncelerinin yanlış olduğunu, adil jürinin hazır olduğu her türlü platformda kaynaklarıyla ortaya koymaya hazır olduğumuzu deklare ediyoruz.
Kandil Mesajları
DİB Başkanı Görmez, bazı Mevlid Kandili mesaj ve konuşmalarında dahi, bugün hadislerde gelen sünnet anlayışına “sünnete ittiba” adına aynen uyulamayacağını, günümüz evrensel değerlerine göre dini metinlerden ortaya konacak genel ilkelerden oluşan yeni bir dini anlayışa uymakla ancak sünnete uyulmuş olacağını açıkça ifade etmektedir.
Görmez’in birden çok yerde yaptığı açıklamalara göre, güya “önce, Hz. Peygamber sav’in bu günkü toplumda yaşadığını düşünmemiz gerekiyor. Ondan sonra da bugünkü toplumda Hz. Peygamber sav ne yapardı ve ne söyler idiyse, ona göre bir din anlayışı geliştirmemiz gerekiyor(!).
(Bkz. https://www.youtube.com/watch?v=95L2WvklwNU; Linkteki vidoda, 18:56-20:30 dakikaları arası;
http://www.milatgazetesi.com/cubbeli-hoca-dan-mehmet-gormez-e-tepki-video-88886).
Pratik yönden bakılacak olsa, bu faraziyeye göre, Allah ve Rasülü’nün indirdiği İslam Dini’nin orijinalini devre dışı bırakarak, “Din” adına herkesin fikir beyan etmesi düşünüldüğünde, insan mevcudu adedince dinin ortaya çıkması mümkündür. Bunun yanında, Allah Teâlâ’nın gönderdiği “Son Din İslamiyet,” kıyamete kadar hükmü baki ise ki elbet bâkidir, onun temel kaynakları olan Kur’an ve Sünnet de kıyamete kadar baki olacaktır. 14 asır önce gelen bir Peygamberin sünnetinde ortaya koyduğu hükümler, bugünün ihtiyacını karşılayamayacak olsaydı şayet, 124 bin Peygamber göndermeye kâdir olan Allah u Teâla, ihtiyaca bağlı birkaç peygamber daha gönderebilirdi. Bu durumda her kafadan bir ses de çıkmaz ve insan sayısı kadar dini anlayış zuhur etmezdi.
***
İttiba ve Üsve Anlayışı/Teessî
Benzer şekilde Görmez ve Özafşar, bazı eserlerinde, Kuran’da emredilen “Peygambere “ittiba”nın ve Hz. Peygamber sav’e atfedilen “üsve i hasene” kavramının, birebir olarak bütün hükümlerde ona uymak anlamına gelmediğini, yoksa bunun zemmedilen bir taklid olacağını belirtmektedirler. Devamla Görmez ve Özafşar, Rasülüllah sav de olsa, taklid edilemeyeceğini, ittiba ve üsve’nin “teessi” anlamına geldiğini, “teessi”nin ise, birebir (tikel olarak) uymak anlamına gelmediğini, aksine, zamanın şartlarına göre aklın öncülüğünde dini metinler bağlamında ortaya konacak evrensel genel ilkeler anlamına geldiğini, bu bakımdan asıl “ittiba”nın, bu ilkelere göre hareket etmek olduğunu ileri sürmektedirler. (Bkz. Mehmet Görmez, Sünnet ve Hadisin Anlaşılmasında Metodoloji Sorunu, s. 282, 283; “Hz. Peygamberi Örnek Almak ve Sünnete Tabi Olmanın Anlamı Üzerine”, Üçüncü 1000’e Girerken İslâm Kutlu Doğum Sempozyumu 2000, TDV yayınları, Ankara, 2005, s. 93, 100, Özafşar, Hadisi Yeniden Düşünmek, s. 77-80).
Biz aynı düşünceyi Fazlurrahman’da da görüyoruz. (Fazlurrahman, Tarih Boyunca İslami Metodoloji Sorunu, s. 20, 24, 27, 29, 31). Diyanet’in 7 ciltlik “HADİSLERLE İSLAM” adlı eserinde de bu yaklaşım esas alınmış. (Hadislerle İslam, DİB yayınları, Ankara, 2013, I/134). Bundan başka, Özafşar’ın, Saim Yeprem’le 2008’de TRT 1 televizyonunda yaptıkları bir programda da aynı konuya temas edilmiştir. (“Düşünce İklimi”, TRT 2; 17.07.2008’de de TRT 2’de, Kenan Gürsoy’un yönettiği M. Emin Özafşar ve Saim Yeprem’in katıldığı “Tutuculuk, Gelenek, Muhafazakârlık” konulu açık oturum. http://www.trt.net.tr/televizyon/detay.aspx?pid=12370 linkinde yer alan program silinmiş!).
Halbuki “üsve” kökünden gelen, teessi’nin anlamı, iddia ettiklerinin tam aksine, birisine tıpa tıp aynen uymak, birinin izini takip etmektir. “İttiba” da aynı anlama gelmektedir. Bu bağlamda “üsve i hasene”; uyulacak, ittiba edilecek en güzel örnek demektir. (Râğıb İsfahânî, Müfredât, s.18, 72; İbn Manzur, Lisânü’l-Arab, V/25, I/147, II/1160; İbnü’l-Esîr, Nihaye, I/52).
Elbetteki ittiba’nın, bağlayıcılık açısından mendup, sünnet, vacip ve farz olan çeşitleri mevcuttur.
“İslamiyat/Ankara ekolüne mensup olduğu belirtilen Görmez ve Özafşar da, çoğu eser ve makalelerinde tarihsellik adına benzer fikirleri savunmaktadırlar. Görmez, Özafşar, Bünyamin Erul ve Yavuz Ünal’ın kaleme aldıkları yazı ve eserlerde bu düşünceler, kâh bağımsız ele alınmış, kâh da satır aralarına yerleştirilmiştir.
O halde Görmez ve ekibinin “sünnete ittibâ” anlayışı, hadislerde belirtilen direkt yaşantı ve hükümlerin “Din” olmadığını, bunların “tarihsel” olduğunu ve zamanımızda geçerli olmadığını ifade etmenin, bir başka şeklidir.
Esasen bu düşüncelere, genelde müsteşriklerin fikirlerine takılan Fazlurrahman’ın eserlerinde rastlandığını yukarıda belirtmiştik. Ne var ki bizim teologların, bu fikirleri Fazlurrahmandan aldıklarını mümkün mertebe gizledikleri ve kendi fikirleriymiş gibi lanse ettikleri görülmektedir. Hatta Görmez’in en gözde kitabında, bu fikirlerin temellendirmesi için meşhur bazı İslam alimlerine yanlış isnadlarda bulunulduğuna da rastladık. Belki bu yanlış isnadların kaynağı, bilginin alındığı eserlerdir.
Sünnetin Hücciyyetinin Delilleri ve Sahabeye Ağır İtham
Görmez ve ekibinin sadece bu yaklaşımlarla yetinmeyip, sünnetin hücciyyetine dair olan ayet ve hadislerin hücciyyeti (delil oluşu) aleyhine de müstakil makaleler kaleme aldıklarını görüyoruz. Bunlardan Görmez’e ait olanların çoğunu, kendine ait sitede görebilirsiniz. (www.mehmetgormez.com). Özafşar bu konuda, “Hadisi Yeniden Düşünmek” adlı kitabında, ayet ve hadislerin mecmuundan oluşan “külli kâideler”in yanlışlığını izaha çalışmaktadır. Sünnetin hücciyyetinin en önemli delillerinden olan “Erike” hadislerini çürütmek için ise, müstakil denebilecek bir makale kaleme almıştır. (“Polemik Türü Rivayetlerin Gerçek Mahiyeti”, İslâmiyât, I, 1998, Sayı: 3).
Özafşar, sözkonusu “Erîke Hadisi” rivayetlerinin, sahabe’nin kendi aralarındaki ilmi münakaşalarında takındıkları tavırlarının, hadis şekline dönüşmesinden meydana geldiğini ileri sürmektedir. (“Polamik Türü Rivayetlerin Gerçek Mahiyeti”, s. 30; Hadisi Yeniden Düşünmek, s. 163-171). Aynı konuda Özafşar, çeşitli konulara sahabe’nin Kur’an ayetlerinden delil göstermelerine aksülamel olarak sünnet’i savunan hadis rivayetlerinin geliştirilmiş yani uydurulmuş olabileceğini, bu aksülamele karşılık olarak da sahabe’nin, rivayetlerin Kur’an’a arzı konusunda hadis rivayeti geliştirmiş olabileceğini (yani hadis uydurmuş olabileceğini) ifade etmektedir. (“Polamik Türü Rivayetlerin Gerçek Mahiyeti”, s. 32. 33).
Özafşar, Erike hadisini anlamca destekleyen, “sünnet’in Kur’an’a önceliğini bildiren hadis rivayetlerinin” bir kısmının da muhakkak, ilk üç asır İslam toplumunun ürünü olduğunu dile getirmektedir. Dolayısıyla ona göre, bu tür hadislerin bir kısmı da polemik türü rivayetlerdir. Özafşar’ın bu ifadeleri de yine, sahabe, tâbiun ve tebeüt tâbiun’un hadis uydurduğuna işaret etmektedir. (Bkz. “Polemik Türü Rivayetlerin Gerçek Mahiyeti”, s. 29). Bu bağlamda Özafşar şöyle demektedir: “Bize öyle geliyor ki, bu nevi rivayetler, Sahabe’nin kendi aralarındaki ilmi münakaşalarda takındıkları tavrın rivayete dönüşmüş şeklidir. İşte Erike haberi de bu türden bir rivayet olmalıdır.” (Bkz. “Polemik Türü Rivayetlerin Gerçek Mahiyeti”, s. 30). İfadeden açıkça anlaşılan şu ki; sahabe ilmi münazaalardaki görüşlerini rivayete, yani Hz. Peygamber (sav) adına hadis rivayetine dönüştürmüş ve hadis (Hz. Peygamber’in sözü) diye rivayet etmiş (!)… Bize gelen hadislerin arka planı da bu demektir(!). Buna hâşâ ve kellâ demekten başka çaremiz yok doğrusu.
Mehmet Görmez ise, hadislerin büyük bir kısmının metninin râvîlere ait olduğunu ifade etmektedir. “Hadislerde Delalet Sorunu”, DİB Güncel Dini Meseleler Birinci İhtisas Toplantısı Tebliğ ve Müzakereler 02-06 Ekim 2002 Ankara, s. 232). Görmez’in bu ifadesinden, hadislerin büyük kısmının râvîler tarafından uydurulduğu anlamı çıkmaktadır. Görmez bu konuda biraz daha ileri giderek, olaylardan çıkarılan yanlış bir hükmün râvîler tarafından fıkhî bir formülasyona sokularak Hz. Peygamber’e isnad edildiğini ve bunun pek çok örnekte görüldüğünü ifade etmektedir. (“Hadislerde Delalet Sorunu”, age. s. 240). Benzer bir görüşü Özafşar da söylemektedir. (“Polamik Türü Rivayetlerin Gerçek Mahiyeti”, s. 32. 33).
Görüldüğü gibi Görmez ve Özafşar’ın bu fikirlerinden sahabeyle ilgili olanların, “sahabenin hadis uydurduğu” anlamına geldiği açıktır. Böyle bir düşünce, işin ehli olamayan kimselerde, “sahabe bile (güya) hadis uydurmuşsa, onlardan sonra gelen râvilerden daha kimler hadis uydurmaz ki” vehmini uyandıracağı gibi, maksatlı çevrelere de aynı yaklaşımla dine saldırı fırsatı verecektir. Görmez ve Özafşar’ın bu fikirlerinin aynısı yine Fazlurrahman’da görülmektedir. (Fazlurrahman,Tarih Boyunca İslâmi Metedoloji Sorunu, s. 56, 57).
15 Temmuz 2016’dan sonra Hasan Kâmil Yılmaz hocanın yerine, DİB Başkan Yardımcısı olarak atanan Yavuz Ünal da, ilk ravi sahabiler tarafından, tarihsel eklentiler göz ardı edilerek, ya da Hz. Peygamber sav zamanındaki bir uygulamanın sözlü şekle dönüştürülmesiyle, (sahabeye ait cevapların vs) yeni formatta ortaya çıktığını (yani, yeni rivayetlerin/hadislerin ortaya çıktığını) ifade etmektedir. Ünal ayrıca, fiili sünnetin sözlü sözlü metne dönüştürülmesiyle Hz. Peygamber sav’in vefatından sonra hadislerin sayıca arttığını ifade etmektedir. Ünal’ın bu türden ifadeleri de Görmez ve Özafşar’ın ifadelerinde olduğu gibi, sahabenin hadis uydurduğu anlamına gelmektedir. (Bkz. Hadisin Doğuş ve Gelişim Tarihine Yeniden Bakış, Pasifik Ofset (Ensar Neşriyat), 2013, İstanbul, s. 58-60).
İslamiyat ekibinden Bünyamin Erul ise, iki dönemdir Din İşleri Yüksek Kurulu Üyesi olarak uzun yıllar DİYK’da Dini Yayınlar Komisyonu Başkanlığını yürütmüştür. Yavuz Ünal’la birlikte Diyanet’in “Hadislerle İslam” çalışmasının baş mimarlarındandır. Ankara İlahiyat Hadis kürsüsü hocası da olan Erul, “peygamberin çevresindeki inanışlardan veya kültürden etkilenerek ya da bir beşer olarak kendi zan ve tahmininden kaynaklı olarak” hadis iradında bulunduğunu ifade etmektedir. (Bkz. Sahabenin Sünnet Anlayışı, TDV yayınları, Ankara, 2008, s. 246; Hadislerin Dili, İlk Hadis Belgesi Hemmâm’ın Sahifesi, Tertip, Terceme, Yorum, Ankara, 2010, s. 128,129. Prof. Dr. Bedri Gencer’den naklen: https://www.academia.edu/32723065/Bedri_Gencer_Kutlu_Dogumun_Arkaplani).
Bünyamin Erul, diğer bir makalesinde de, “Size iki şey bıraktım bunlara sıkı sarıldığınız sürece sapıtmazsınız: Kitabullah ve Rasülünün Sünneti!” hadisinin varyantlarını incelemektedir. Makalede Erul, hadisin varyantlarının zayıf isnadlarla geldiğini, hadisin içeriğinin ise çelişkili olduğunu ifade ederek, sonuç bölümünde yer verdiği soru yağmuruyla, okuyucuya, bu hadislerin delil olmayacağı imasını vermektedir. (Bkz. “Hz. Peygamber’in Bize Bıraktığı Miras “Kitab ve Sünnet” bırakıldığını ifade eden rivayetlerin tedkiki”, Dinbilimleri Akademik Arastırma Dergisi, VII (2007), sayı: 1, s.9-33).
Halbuki muhtevasının özü, Kur’an ve Sünnet’in hücciyyeti olan bu hadisler, inancımızın en köklü hadisi şeriflerinden olarak, Tirmizi, Nesâi, Ebu Davud, İbn Mace, Ahmed b. Hanbel ve Muvatta gibi hadis kaynaklarında hasen ve sahih isnatlarla da rivayet edilmiş ve çok sayıdaki “şahid” (destekletici) rivayetleri de mevcuttur.Dolayısıyla, “Kitabullah ve Rasülünün Sünnetine sarılmayı emreden” bu hadis, makbul hadisler içerisinde yer almaktadır, kendisiyle amel zorunludur.
Görüldüğü gibi, Görmez’in İslamiyat/Ankara Okulu ekibi, hep sünnetin ayakları olan ana delilleri, makale ve kitaplarına konu etmektedirler.
Şayet sahabe Rasüllülah’a yalan uyduracak kadar (hâşâ) günahkâr ise, o takdirde Kur’an da tehlikede demektir. Zira, Kur’an’ı Rasülüllah Efendimiz sav’den alıp bir sonraki nesle aktaranlar sahabedir. Dolayısıyla Kur’an bize sahabe aracılığıyla gelmiştir. Bu mühim vazifelerinden dolayı sahabe, bizzat Cenâb ı Hakk tarafından Kur’an’da tezkiye edilmiştir. Cenab ı Hakk’ın ve Hz. Peygamber (s.a.v.)’in tezkiye ettiği bir nesli hadis uydurmakla itham etmek, son derece tehlikeli demektir. Sahabe’yi bir yaralarsanız, “Din” kökünden gitti demektir. Bu konuda müsteşriklerin amacı açıktır. Fakat bizim teologları anlamak mümkün değil!
Sahabenin, hadis rivayetinde “udul/adaletli” olduğu kesin olarak bilinmektedir. Bu husus üzerinde bütün ulema ittifak etmiştir. Sahabeden sonraki hadis râvilerinin ise, bir bir yaşantıları tetkik edilmiş, gerektiğinde bunlar cerh/tenkit edilerek hadis rivayetleri reddedilmiştir. Hadis rivayetinde bulunan her bir râvi, adalet ve zabt yönünden incelenmiş, râvinin durumu rical kitaplarında kaydedilmiş ve ilgili râvinin hadisleri de bu istikamette değerlendirilmiştir. Hadis rivayetinin direği sayılabilecek bu eserler, hadislerin sahih ve zayıf olanlarıyla birlikte uydurma rivayetler, makbuliyeti üzerinde ittifak edilmiş eserlerde toplanmıştır. Elhamdülillah bu eserler bugün elimizde mevcuttur. Hadis alimlerimiz, tesis ettikleri köklü bir metodoloji ile, rivayet edilen hadisleri derinlemesine tetkik ederek, bunların zayıfını, sahihini ve uydurma olanını gerekçeleriyle birlikte ayrı ayrı ortaya koymuşlardır. Bu surette sünnet bize sapasağlam ulaşmıştır. Tetkik edilmeyen hadisler ortaya çıktığında, bugün dahi iyi niyetli ihtisas sahibi muhaddislerimiz, yerleşik “cerh ve ta’dil” kuralları çerçevesinde benzer incelemeleri yapabilirler. Hadis ilimleri kaldırıldığında ise, rical ve isnad ilmi de yok olacağından, yeni araştırmalar yapılamayacağı gibi, önceden incelenen hadislerin güvenliği de tehlikeye düşer. Bilerek ya da bilmeyerek, itibarsızlaştırılmak istenen ve en sonunda yok edilmesi hedeflenen “sermayemiz” işte budur.
Tarihselcilerin en önemli çalışma yöntemlerinden biri de, İslami ilimlerdeki yerleşik kavramları dejenere gayretidir. Kavramlar bir ilmin rükünleridir. Rükünler ortadan kaldırılırsa, çatı kendiliğinden çöker. Bu bakımdan dini kavramların Türkçeleştirilmesi söylemleri de kesinlikle masum değildir. Neden hukukta, tıpta ve iktisatta, kavramların Türkçeleştirilmesi gündeme gelmiyor da, sadece dini kavramlar hakkında gündeme geliyor? Bu konuda maksatlı çevrelerin oluşturduğu gündeme karşı uyanık olmak durumundayız.
Sünnete ve İslami ilimlere yönelik iyimser görünümlü eleştirilerle müsteşrikler tarafından asıl varılmak istenen hedef, “sünneti doğrudan inkâr etme” görüntüsüne düşmeden, sünneti ve İslami ilimleri örselemektir. Fazlurrahman’dan etkilenen teologlarımız bu hususta belki iyi niyetli olabilirler, ancak böyleleri için durum, bilmeyerek de olsa, müsteşriklerin ekmeğine yağ sürmekten başka bir şey değildir.
Hadis ve Sünnet Ayırımı!
DİB Başkanı Görmez ve Başyardımcısı Özafşar’ın, İslam alimlerinin anlayışlarına zıt düşüncelerinden biri de hadisi sünnetten tamamen farklı bir keyfiyette tanımlamalarıdır. Görmez’e göre sünnet, din olarak toplumun kabul ettiği ve toplumda uygulanabilen şeylerdir. Hadis ise, Hz. Peygamber sav’den bize gelen ve hadis kaynaklarında yazılı olan, Hz. Peygamber’e ait söz fiil ve takrirlerdir. Görmez’e göre hadisin doğruluğunu belirleyen kıstas, “sünnet”tir. Görmez’’in tanımladığı “sünnet”e uymayan “hadis”, bir değeri yoktur(!). (Bkz Görmez, Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu, TDV Yayını, 1997, s. 231, 233, 234, 240).
Mehmet Görmez, bir yanda sünnetin bir model olarak bize ulaşmadığını belirtirken, bir yandan da, Kur’ân’ı anlamanın önündeki en büyük engelin “sünnet” olduğunu ifade etmektedir. (İslam’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Önemi -Kutlu Doğum Sempozyumu 2001-, TDV Yayınları, Ankara, 2008, s. 269; “Hadislerde Delalet Sorunu”, DİB Güncel Dini Meseleler Birinci İhtisas toplantısı, Tebliğ ve Müzakereler 02-06 Ekim 2002 Ankara, TDV matbaası, Ankara, 2004, s. 229).
Görmez’in, “Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu” adlı kitabı, en son Otto Yayınları arasında basılmıştır. Şahsa ait özel kitap olduğu halde Türkiye’deki çoğu Diyanet Yayınevinde, Görmez’in eserlerinden oluşan bir paket dahilinde hali hazırda satılmaktadır. Eleştirilerden sonra yeni baskılarda sakıncalı noktalar çıkarıldı mı bilmiyoruz.
Anlaşılan odur ki, hadisi devre dışı bırakılmak için her yola ve her türlü izaha girilmektedir. Adeta hadis/sünnet, bir darbeden kurtulursa ötekinde vurulsun anlayışı geliştirilmiş… (Bu ağır eleştirimiz art niyetli kimselere yöneliktir. İyi niyetle bu işlere yeltenenler için de işin yanlışlığı ortadadır. Zira, iyi niyetler hataları telafi etmez). Önce hadis ilimleri bağlamında sünnet, ardında da usul ilimleri başta olmak üzere bütün İslami ilimler hedef tahtası yapılıyor. İslami İlimler hedefe konuyor. İslami ilimler, 14 asır boyunca Kur’an ve Sünnetle yoğrulmuş, sahabe, tâbiun, tebeü’t-tâbiîn’den günümüze kadar gelen muteber ulemanın birikimini toparlayan, itikad ve amelimizin dayanağı olan İslami kültür hazinemizdir.
B)DİYANET VE İLİNTİLİ BULUNDUĞU KURUMLARDA KUR’AN ALEYHİNE DÜŞÜNCE VE FAALİYETLERDEN ÖRNEKLER
Yukarıda, sahabe yaralandığında Kur’an da yara alır demiştik. Nitekim aşağıdaki örneklerde görüleceği gibi, bazı teologlar yıllar önce, Kur’an’da Allah kelamı olmayan sözlerin bulunduğunu ve Kur’an’ın kaynak değerinin tartışılması gerektiğini açıktan söylemeye başladılar bile.
Bardakoğlu Ebu Zeyd’e Destek Veriyor
Bunların ilk ve en önemlisi kabul edilebilecek hadise, eski Başkan Bardakoğlu’na aittir.
Diyanet yayınları arasındaki “Uluslararası Avrupa Birliği Şûrası Tebliğ ve Müzakereleri (3-7 Mayıs 2000) I” adlı, Ankara, 2000” baskılı kitapta yer alan Ebû Zeyd isimli Mısır’lı bir Teoloğ;
Kur’an’ın, Allah’ın sözleri olduğu inancının yeniden mercek altına alınması gerektiğini, Kur’an’ın sözlü bir iletim döneminden geçtiğini ve tarih boyunca şimdi okuduğumuz Kur’an’ın geliştiğini, Kuran’ın savunmasını yaparken “sonsuz Kur’an” denen kavramın uydurulduğunu (Şüphesiz Kur’an’ı biz indirdik, onu mutlaka biz koruyacağız, ayeti kastediliyor) ve bunlara artık son verilmesi gerektiğini, Arap kültürüyle dolu bir kitap olduğu, Peygamber Efendimiz’in peygamber olduğunun da şüpheli olduğunu, Kur’an-ı Kerim’de surelerin dizilişinin de problemli olduğunu, lafız olarak kadınları dövmekten söz eden Nisa Suresi’ndeki ayet-i kerimenin esasen ayet olmayıp yorum olarak Kur’an’a sokulduğunu, hicrete kadar okunması ve yazılması yasaklanan(!) bir Kur’an’ın günümüze kadar gelme imkânının olmadığını belirten ifadeler sarfediyor. (Orijinal ifadeler için bkz. a.g.e, s. 441 ve 442; anlaşılabilmesi için ifadeler özetlenmiş ve vülgarize edilmiştir).
Bu ifadelere ulemanın tepkisi üzerine Bardakoğlu, Kur’an’ın uyduruk bir kitap olduğunu belirten Ebu Zeyd’de destek vererek, ona tepki gösteren ulemaya tepki gösteriyor. Yaptığı çıkışta, karşı çıkanları hoşgörüsüzlükle suçluyor, Ebu zeyd’i söylediklerinden dolayı tebrik ediyor, “çok mutlu oldum, … Ebu Zeyd’den çok istifade ettim, … Kendisini de yakinen takip ediyoruz, biz, kendi konularımızı dindar olarak değil, bir akademisyen olarak, bir ilahiyatçı olarak ele almak zorundayız…”, diyor. (A.g.e. s.517, 518).
Ebû Zeyd’in, yukarıdaki sözlerini onaylayan Ali Bardakoğlu, sekiz sene Diyanet İşleri Başkanlığımızı yürüttü. Ondan sonra, “öğrencim, çırağım” diyerek, cüppe ve fesini kendi eliyle giydirip görevini teslim ettiği Mehmet GÖRMEZ de o dönemde kendisinin “Başyardımcı”sı idi… Kendisinden sonra teslim aldığı DİB Başkanlığı görevini halen yürütüyor. Toplamda Görmez, yaklaşık15 senedir Diyanet’te en aktif görevde.
TDV’nin Kur’an ve Kadın Sempozyumu
Türkiye Diyanet Vakfı tarafından 2010 yılında düzenlenen “Kur’an ve Kadın Sempozyumu”nda, Kuran tasavvurumuzun (inancımızın) gözden geçirilmesi ve Kur’an’ın kaynak değerinin tartışılması gerektiği, Kur’an’ın nasıl hâsıl olduğu ve Kur’an içeriğinin nasıl oluştuğu konusunun irdelenmesi gerektiğine vurgu yapılıyor. Aynı sempozyumda, Müslüman bireyin, “dinin kendisinde” rahatsız eden bir meseleyle karşılaşması halinde, eleştirel bir tutum sergileyebileceği ifade ediliyor. Bu bağlamda Mu’tezilî imamı Amr b. Ubeyd’den nakille, sahabeden gelen bir haberin reddedilebileceği, Hz. Peygamber’den gelip de vahye uymayan şeyin de kabul edilemeyebileceği, (Müslüman bireyi rahatsız eden şeyin) Allah’ın sözü olması durumunda ise Allah’a, (parmağını sallayarak) ‘sen bizimle böyle misaklaşmadın!’ şeklinde itirazda bulunulabileceği ifade ediliyor. (Bkz. Kur’an ve Kadın Sempozyumu 4-5 Haziran 2010, TDV, 2013, Ankara, s. 168, 183-185).
Bardakoğlu’nun Başında Bulunduğu Kuramer Yayınları
Yönetimi Diyanet tarafından oluşturulan Türkiye Diyanet Vakfına bağlı 19 Mayıs Üniversitesi Bünyesindeki “KURAMER” in de, İslam itikadına aykırı kitaplar yayınladığı görülmektedir. Bu kitaplardan biri, 2016’da yayınlanan, W. Montgomery WATT’a ait, “HZ. MUHAMMED MEKKE’DE” adlı kitaptır. Adı geçen kitapta, Hz. Muhammed sav’in, beşerden bir öğretmeninin olabileceği (s.199), Hz. Muhammed’in, mesajı beşer yardımı sayesinde ortaya koyduğu iddialarının, beşer kelamı olduğu anlamına gelmeyeceği, sihirden söz edilen yerlerde kastedilenin, sihirbazın gizli bilgisinden üretilen beşeri bir şey olduğu (s.165), Kur’an’daki kıssaları aşina olduğu birinden almış olabileceği (s.199), Kur’an kıssalarının Tevrat’la örtüşmesinden ötürü böyle ilişkilendirilebileceği (s.199), o günkü duruma uyması için kıssaların Hz. Peygamber sav’e sezgi yoluyla da verilebileceği (s.201), Hz. Peygamber sav’in, kıssa ile kıssadaki öğretiyi (ana fikri) karıştırmak suretiyle bunların tamamını vahyedilmiş zannettiği (s.200), kıssaların telepatik özelliği olan olağanüstü bir yöntemle Hz. Peygamber’e gelmiş olabileceği (s.200), dolaşımdaki bilgilerin Muhammed’e aktarılmış olabileceği (s.199) gibi, Kur’an’ın Allah kelamı olduğu konusunda şüpheye düşürecek pek çok vehim dile getirilmektedir.
Kur’an’ı, Hz. Peygamber sav’in büyük bir deha eseri olarak da tanıtan aynı kitapta (s. 198), Hz. Peygamber sav’in, davasında başarı için putlara tapma eğiliminde olduğu (s.143), müşriklerden elde ettiği dünyevi menfaatler karşılığında onların ilahlarını bir bakıma tanıdığı (s.139), Lat ve Menat’ın semavi varlıklar olduğu ve bunun İslamiyet’e aykırı olmadığı (s.139), Lat, Menat ve Uzza’yı Allah’tan daha düşük seviyede kutsal varlıklar olarak kabul ettiği (s.138), Garânîk (şeytan ayetleri) ni Kur’an’ın bir parçası olarak bir kere okuduğu (s.136), Lat ve Menat’ın tali derecede semavi varlıklar olduğuna itiraz edilemeyeceği(s.139), tevhidi bildiren Zariyat Suresi’nin 51/51 ayetinin sonradan eklendiği, Kur’an’ın genel olarak hadislerdeki tarihi malzemeden çıkartılan resmi doğrular gibi olduğu (s.169), saçmalıklarına yer verilmekte ve bu bilgiler, mütercim veya yayıncı tarafından kesinlikle tenkit edilmemektedir.
Kuramer’in bastığı kitaptan örnek olarak verilen bu iddia ve şüpheler, Hz. Peygamber Efendimiz’in peygamberlik sıfatlarına ve Cebrail as’ın Allah’tan aldığı vahyi açık ve net bir şekilde ona ilettiğine şüphe ve gölge düşürecek, İslam itikadına aykırı batıl iddialardır.
Frankfurt İslam İlahiyatı Bölümü
Diyanet’in tepki çeken önemli faaliyetlerinden biri de, başlangıçta Diyanet iş birliği ile Ömer Özsoy idaresinde kurulan Goethe Ünv. Frankfurt İlahiyat Bölümü faaliyetleridir. Bu faaliyetlerden biri, 2008’de düzenlenen sempozyumdur. Konu ile ilgili olarak medyada yer alan haberlerde, zamanın Dış İlişkilerden Sorumlu DİB Bşk. Yardımcısı Mehmet Görmez’in de aralarında bulunduğu Yasin Aktay, Mustafa Öztürk, İlhami Güler ve Burhanettin Tatar’dan oluşan bir heyetin katılımıyla, 05-07 Haziran 2008 tarihleri arasında Frankfurt’ta, “İslam’ın Manevi Mirası: Günümüzde Kuran” konulu bir sempozyum tertiplendiği, bu sempozyumun, Ömer Özsoy’un görevlendirildiği Goethe Üniversitesi “İslam Dini Vakıf Profesörlüğü ve İslam Araştırmalarını Teşvik Topluluğu (GEFIS)” üzerinden yürütüldüğü, sempozyuma, İsrail’den, ve Avrupa’nın muhtelif yerlerinden ünlü oryantalistlerin katıldığı, bilgilerine yer verilmiştir. Medya kaynaklarına göre sempozyumda, “Kuran’ın onda birinin geçerli olduğu, geri kalanının ise tarihsel olduğu, Kur’an’ın ebediyen geçerli olmadığı ve evrensel olmadığı, Kur’an’ın ilk asırda yazılı metin olmadığı ve Kur’an’ın, Süryani-Hıristiyan unsurlarla dokunmuş olduğu” temalarına yer verilmiştir. Medyadaki haberlerde, Mehmet Görmez’in, sempozyum açılış konuşmasını yaptığı da belirtilmektedir. (Bkz.http://tr.qantara.de/webcom/show_article.php/_c-674/_nr-226/i.html; http://en.qantara.de/Koran-Studies-under-Scrutiny/8085c8154i1p164/index.html; http://tr.qantara.de/webcom/show_article.php?wc_c=674&wc_id=94; http://www.uni-frankfurt.de/fb/fb09/islam/forschung/symposien/symposium2008.html; http://www.timeturk.com/tr/2008/07/22/cizvit-papazi-korner-den-tarihselcilere-elestiri.html#.VRH2HE05lfw; http://www.islamvehayat.com/yazdir.php?haber_id=1673; http://www.timeturk.com/tr/2008/07/22/cizvit-papazi-korner-den-tarihselcilere-elestiri.html#.VRH2HE05lfw; http://www.hanifdostlar.net/forum_posts.asp?TID=5808.http://www.tumgazeteler.com/?a=3925522; http://tr.qantara.de/webcom/show_article.php/_c-678/_nr-14/i.html; https://ebubekirsifil.com/hangi-diyanet/; http://www.evangelisch.de/inhalte/101383/27-08-2010/frankfurter-islam-studien-betonen-die-theologie; http://www.evangelisch.de/themen/religion/frankfurter-islam-studien-betonen-die-theologie22277; Milli Gazete, 10 Nisan, 2010; http://www.tumgazeteler.com/?a=3925522).
Gerek Ömer Özsoy’un kendisi tarafından yabancı basına verilen röportajda, gerekse Yasin Aktay’ın 16.06.2008 tarihli Yeni Şafak’taki yazısında, Frankfurt Goethe Üniversitesi’nde Prof. Ömer Özsoy başkanlığındaki İslam Kürsüsü’nün, 2003 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı ile iş birliği içinde kurulduğu belirtilmektedir. (Bkz. http://www.yenisafak.com/yazarlar/yasinaktay/almanyada-islam-ve-oryantalizmin-etkileimi-11433; (http://www.evangelisch.de/inhalte/101383/27-08-2010/frankfurter-islam-studien-betonen-die-theologie).
DİB Başkanı Ali Bardakoğlu’nun, 27.02.2008 tarihinde Anadolu Ajansı’na yaptığı basın açıklamasında da aynı hususa temas edilmiştir. Bu basın açıklaması, Diyanet sitesinde de 28.02.2008 tarihinde yayınlanmıştır.
Basında yayınlanan Ömer Özsoy ve Diyanet ilişkisine dair eleştirilerden sonra, yukarıda kaynak olarak gösterilen bazı linklerin silindiği gözlemlenmiştir. Ancak konu ile ilgili çok sayıda medya haberi tarafımızca önceden kopyalanmış ve dökümü alınmıştır. Bu haberler doğru mudur, bilemiyoruz. Ancak bu konuda bir töhmet varsa, ilgililerin bir açıklama yapmalarının faydalı olacağı düşüncesindeyiz.
SONUÇ:
Diyanetteki bu denli vahim durum karşısında “ulema”, daha ne kadar susacaktır acaba? Alimler Birliği kuruluşlarımız ne iş görüyordur, merak ediyoruz doğrusu?! Sünneti çoktan hallettiler(!), artık Diyanet’in yan kuruluşlarında Kur’an’ın Allah kelamı olup olmadığı, Allah kelamı olsa bile kaynak değerinin olup olamadığı tartışılmaktadır.
16 Nisan referandumundan sonra kamuoyu artık, Hükümetimiz tarafından da gerekli adımların atılmasını beklemektedir. Bunun zamanı çoktan gelmiş ve geçmektedir bile…Unutmayalım ki Fetöcülüğün fikri temellerine de inilmeden, fiziki takip ve tecziyelerle bu işin üstesinden gelinemez. Bu sözlerimizden, fikir ve çalışmalarını eleştirdiğimiz Diyanet yöneticilerini “Fetöcülük”le itham ettiğim anlaşılmasın! Sadece şunu söyleyebiliriz: “Diyanet’te ileri boyutta, “Dinler Arası Diyalog” ve “ılımlı İslam” olarak değerlendirebilecek faaliyetler mevcuttur, fikirlerini eleştirdiğimiz Diyanet yöneticilerinin düşünceleri de, yazılarından anladığımız kadarıyla bu zemine uygundur. Niyetlerini ise bilemeyiz.”
Şu da bir vakıadır ki, Diyanet yönetiminin bu türden fikir ve tutumları; Diyanet ve Diyanet’le doğrudan ilintisi olan TDV, TDV/29 Mayıs Ünv/ Kuramer, Frankfurt İslam İlahiyatı Bölümü yayın ve faaliyetlerine fazlasıyla yansımıştır. Diyanet’in bu yapısının, Türkiye’mizde bulunan sivil toplum örgütü ve şahısların İslam itikadına aykırı faaliyet ve söylemlerine de manevi destek ve motivasyon olduğu kanaatindeyiz. Bu yüzden, zararlı addedilen dini anlayışa sahip ilahiyatçıların, Diyanet’te yönetici olmaları kamuoyunu ve bizi yakından ilgilendirmektedir. Yoksa kendi zaviyesinde özel fikirlere sahip olan kimseleri, topluma zararları olmadığı sürece eleştiri konusu yapmayız.
Diyanet ve etkin yöneticilerine ait bütün ve görüş ve faaliyetler, bu yazıda yer almamaktadır. Bu yazıda bulunanlar, sadece Kur’an ve Sünnet’in hücciyyetine aykırı fikir ve faaliyetlerden bir demetten ibarettir. Örneğin; Görmez’in, dinde Rönesans talebi, ehli kitap erkeklerle Müslüman hanımların evlenebileceği, hayızlı kadınların namaz kılabileceği ve oruç tutabileceği, başörtüsünün taabbudi, yani bağlayıcı dini emir olmaktan ziyade, hükmü değişen ahlaki (müstehaplık bildiren) bir hüküm olduğu gibi görüşlerine; ayrıca Diyanet ve TDV’nin sakıncalı sayılacak diğer yayın ve faaliyetlerine burada temas edilmemiştir.
Selam ve Dua ile Allah’a emanet olunuz!
13.05.2017
Dr. Ahmet GELİŞGEN
